پیرێ ئالی و جەژنا باتزمیێ
مەھدی حەسەن 
پیرێ ئالی کەسانەکی دیندار و بەلنگاز و خودێ ناس بوو کەسی خۆ نەبو یێ بتنێ بوو، د چتە وەلاتێ ترکا ل باژارەکی د گۆتنێ حەمدونی و دبتە شڤانێ رەھەبەکی فەلا یێ زەنگین و کەتخودایێ گوندەکی پێنچ شەش کەریێن پەزی و مالێ دنیایێ گەلەگ ھەبوو ل وێ دەڤەرێ، رەھەبێ فەلا کەریەکی پەزی رادەستی پێرێ ئالی د کەت و دبێژتێ ل ڤان چۆل و چیا ب چێرینە و کارێ خۆ ب دروستی بکە و چاڤێ تە ل پەزی بت وەکی ڤان شڤانێن دیتر، پیرێ ئالی ل رۆژا دی بەرێ سبێ گۆپالێ خۆ دا دەستێ خۆ و پەز دا پێشیا خو و بره بەر چەمەکی و پەزێ خو مەغەل کر و پال دا بن سیبەرا دارەکێ و کەفتا ھزر و مەرتالا دا نەدەنگ ل پەزی دکر و نەپەز د چێراند پەز ب قودرەتا خودێ د چێریا و تێر د خوار و مەغەل دبوو، و نێزیکی سالەکێ ئەڤ جوامێر ھەر رۆژ دێ وەسا کەریێ خویێ پەزێ بر با بەر وی چەمی و پالددەتا بن سیبەرا دارا و ل جھێن خەولە پالدەت ھەتا ھێڤاری و دێ ڤەگەریابه مال، دەمێ ھێڤارێ پەزێ خۆ د ئیننا مال و کابانی و بێریێن ناڤ مالا راھبێ فەلا دەمێ پەزی دووشنە بەرەکەتەکا گەلەک زێدە ژ ناڤ پەزێ پیرێ ئالی دھات و دووجارکی شیر ژ پەزێن شڤانێن دیتر یێ د ھات.
پەزەکی گه‌له‌ك یێ قەلەو و ساخلەم بوو! بێریا ئەڤ سوحبەت گەھانده کەتخودایی کو پەزێ پیرێ ئالی د چێرینت دوو جارکی ژ پەزێ شڤانێن دیتر بەرھەمی د ئینن، راھبێ فەلا دگەل شڤانێن دیتر ئاخفت و گۆتە وان بۆچی ھوون کارێ خۆ ب دروست ناکەن ئەڤە ھەر ئێک ژ وە چەند ساله شڤان ئەڤە سالەکه ئەڤ شڤان ھاتی پەزێ وی گەلەک یی قەلەوە و دوو جارکی ھەوە شیری دەت دیارە ھوون یێت بووینه تەمبل و گوھێ خۆ ب دروستی نادەنه پەزی ، شڤانا گۆتێ ئەزبەنی ئەڤە ھەوا رۆژا ئەڤ شڤان ھاتی ئەڤ کەسه پەزێ خۆ ناچێرینت ھەر بەردەت و پالدەتا بن سیبەرا دارا و پەزێ وی ب خو د چێریت و ئەم مرین ھندە پەزێ خو ب چێرینین و ب گێرینین پەزێ ڤی ھەر ژ یێ مە قەلەو ترە و ب شیر ترە و بەرەکەت بترە، راھبی گۆت ئەڤا نابت دا رابم ب چاڤێن خۆ ڤی کەسی ببینم دەمێ گەھشتیه جھێ پەزێ پیر ئالی دیت پەز وەکی تە بڤێت یێ مەغەل بی و یێ چێریت بەرێ خۆ دا پیری دیت ل بن سیبەرا دارەکێ یی نڤستی یە و یێ د خەو چۆی نێزیک بوو دا ھشیار کەت بەرێ خو دایێ کەسک و سۆر یا ب سەر دەڤی دکەڤت و روناھیەکا وەکی نورەکێ یا ژ ناڤ چاڤێن وی بلند بیت، بەرێ خۆ دا پەزێ وی وەسا یێ د چێرێت دا بێژی دەھـ شڤان یێ ل بەر پەزی پەزەکی قەلەو و ب شیر و دووبەر و جوداھیەکا مەزن دناڤ بەرا کەریێ پەزی وی و یێن دیتر دا، گۆتی ئەڤ کەس نەیێ بەردایە دیارە روحا کەسەکی یا د بەرڤی دا و یێ ھاتی من تاقیگەھ كەت ب جەربینت، رابو سلاڤ لێ کر و ھشیار کر و گۆتێ ئەزبەنی خۆ ب من ب دە ناسین دا ئەم باوەریێ ب تە بینین، ژێ پرسی ئەرێ تو کی و تە چ ژ من دڤێتە تو کەسەکی رەحمانی و روحا مەلایکەتا وا دگەل تە، دیارە تو یێ ھاتی من ب جەربینی ئەڤە سالەکه توو ل جه‌م من و من ندزانی ل من ببورە و رابوو خۆ ھاڤێتە بەختێ وی گۆتێ ل من ببورە ھەگەر من ته‌خسیریەک دەرھەقێ تە داکربت.
پیرێ ئالی شاقس ما گۆتێ تو جوامێری بەس وەسا نینە ئەز مرۆڤەکی بەلنگاز و ھەژارم وەلات و بەر وەلات ئەز یێ ھاتیم رێنجبەریا تە ب کەم دا پاریەکی نانی ب دەست من ب کەڤت و من کەسەکی خو نینە من خۆ یا ل خودێ و تە گرتی، راھبی گۆتێ شڤانۆ تو نەی بەردای بێژەمن تو ژ کێی و تو کی، گۆتێ ھەگەر خودێ حەز کەت ئەز ئێزدی مە، راھبی گۆتێ تو نەی بەردای تو ملیاکەتی و ژ ملیاکەتێن ئێزدیان و ب چو ره‌نگا نابت تۆ ڤی کاری ب کەی، گۆتێ ئەز ب مال و ملکێ خو دێ خزمەتا تەکەم ، بەسئگۆتێ تو بێژەمن چاوا پەزێ تە وەسا مەغەل د بت و د ھێتە چێراندن، پیرێ ئالی گۆتێ بخودێ ئەز دوعایەکێ لێ دکەم و ل بەھشتێ د ئێتە چێراندن ، راھبی گۆت ھەر سوپاس بۆ خودێ لەوما پەز ھندە یێ ب شیرە و یی بژارەیە، راھبی گۆتێ ئالی رابە دا ب چین ناڤ ئێزدیان رابوون ھەر دوویا پێکڤە دان رێ و گەھشتن گوندەکی ئێزدیان و بەرێ خو دان کوچکا مەزنێ گوندی دیتن کۆچک یە پرە ژ مێڤان و کەسایەتیێن دەڤەرێ سلاڤ ل جوامێرا کرن و ب خێر ھاتنا وان ھاتە کرن مەزنێ گوندی گۆتێ راھبۆ تە خێرە و تە چ دڤێتە ڤێ شەڤێ تە سه‌ره‌دانا کۆچکا من کری، راھبی گۆتێ ساخی و سلامەتیێن وە ، بخودێ من ئەڤ جوامێر یێ ئینایی ئەڤە سالەکه شڤان ل جه‌م من و من سر و کەرامەت ل دەڤ دیتینە و روحا مەلایکەتا یا لبەر و ئەڤ کەس نەیی بەردایە ئەڤ جار خۆ لێ ب کەن خودان و ناڤێ وی ئالی یە ، چڤات ژێ پرسی گۆتنێ ئەرێ تو چ کەسی، گۆت ئەز پیرێ وە مە و یێ بڤێت بلا پیرانیا من قەبول کەت و یێ نەڤێت بلا قەبول نەکەت چڤاتێ ھەموویێ ل ئێک و دوو ڕێنی.
گۆتنێ دروستە بەس دڤێت تو تشتەکی بۆ مە دیارکەی ھەتا ئەم پیرانیا تە قەبول کەین و باوەریێ ب تەبینین، گۆتە وان بلا ئەز دێ تشتەکی نیشا وە دەم بێھنا خو ل من فرا کەن، پیرێ ئالی گۆتە راھبی فەلا توو رابە ھەرە مال ئەز مەمنونی تە مە ئەز گەھشتم مریدێن خۆ، خەلکێ گوندی گۆتنێ ئەرێ دێ تو چ نیشا مە دەیی؟ گۆتە وان کەرمکەن پێکڤە دا بچین مالەکێ و دێ ل وێ دەرێ سر و کەرامەتێن خۆ نیشا وە دەم ل ڤی گوندێ وە ل مالەکێ خلمەتەک یا د ئێتەکرن دێ بۆ وە ئاشکەرا کەم ، بۆچی ل ڤی گوندی بەلنگازەکی ھەژار و رەبەن ھەبوو د گۆتنێ مۆمل کۆمەکا زارۆکا ھەبون ئەھه‌كا خودێ ل مالا خۆ نەبوون برسی بوون و ئەو دوو سال بوون گۆشت نەخواربوون، یێت رابووین چێلەکا گوندیا یا ئیناینه د مالده و سەرژێ کرین و یێن ھوور دکەن و ژێک ڤەدقەتینن و دەرگەھێ خو یێ قەپات کرین و کەسی ژ گوندیا ئاگەھ ل وان نینە، پیرێ ئالی دگەل برەکی زەلاما ژ کۆچکا گوندی ب رێکەفتن گۆتە وان کەرمکەن دا بچین مالا مۆملی، ئەڤ جوقا زەلاما ب رێڤە گۆتن ئالی ئەڤە دێ تو چیکەیە مالا مۆملێ بەلنگاز و ھەژار جیھ نینە ئەم بچینە دناڤ مالا وی دا، ئالی گۆتە وان جارێ ھوون وەرن گەھشتن دەریێ مالا مۆملی دەریێ وی قوتان مۆمل و زارۆکێن خۆ ڤەچەنقین گۆتن ئەڤە کی یە بەختێ خودێ بەس خێر بت گەلەک ترسیان ، گۆتا وان کی یە و وە خێرە ، ئالی ب دەنگەکی بلند گازی کر ئەزم پیرێ تەمە وەرە دەری ڤەکە مۆملی گۆتێ من چو پیر نینن، ئالی گۆتێ وەرە ڤەکە و نەترسە ئەز پیرێ تە یێ ئالی مە، رابوو دەرگەھ ڤەکر دیت برەکی زەلاما یێ دگەل کەسەکی ، گۆتێ تو پیرێ منی و ئەڤ یێن دیتر کینە گۆتێ بێژە کەرمکەن ئەڤا ئەز و تو زانین ئەو نزانن، نەچار بوو گۆتێ کەرمکەن ، ئەڤ زەلامێن دگەل پیرێ ئالی گۆتنێ تە ئەم ئیناینە ھێرە چی کا بێژە مە دێ چی کەیا و دێ چی نیشا مە دەیە ، پیری ئالی گۆتە وان باشە ، گۆتێ مۆمل کا ئەو سەرێ وێ چێلا تە سەر ژێکری بو من بینە دگەل کەڤلی بۆ مە بینە ھێرە و ئاخفتنێ نەکەی ، مۆمل شاقس ما بەرێ خو دا پیری ئالی و وان جوامێرێن دگەل چ بکەت و چ نەکەت زارۆكێن وی د برسینە و گوشت یێ ل بەر وان پیرێ ئالی گۆتێ خو گیرۆ نەكە و نەترسه زارۆکێن تە ھەتا تێر د خون و بۆ مەژی بینە ئەڤ یا دمینت و خەما نەخو ھەگەر تو مریدێ من بی و ئەز پیرێ تە بم نھو دێ چێل ژی ساخ بت و دێ ڤەگەرێتە مالا خودانی و ئەم و زارۆکێن تە ژی دێ تێر کوشتی خۆین و ھەگەر چێلا تە ساخ نەبوو ئەم دێ رابین ژ مالا تە دەرکەڤین نە تو مریدێ من و نە ئەز پیرێ تە، ئەم دێ برسی ژ مالا تە دەرکەڤین، پیرێ ئالی رابوو دوعا کر و ل پێش چاڤێن ھەموویان گۆت ب فروارا خودێ و شیخادی ئەڤ چێل دێ ساخ بت وەکی بەرێ و دێ بۆ خودانی ڤه‌گه‌رت و ب کەرەما خودێ تەعالا دەنگ ژ چێلێ ھات و چێل وەکی بەرێ زڤری و خو ل دەری دا و بەرف کۆلانێن گوندی چۆ، مێڤانێن حازر مه‌نده‌هۆش مان ھندەک کەتن پێ چێلێ ھندەک ھاتن بۆ پیرێ ئالی و زیارەتی دەستێ وی بوون ھەمیا پێکڤە گۆتنێ ئامین تو پیرێ مەیی.
لێ ئەڤ گوند دوو قەت بوون ئەڤێن دگەل پیرێ ئالی ھاتین مالا مۆملی ئەو بونە چێلکا ئەڤ قەتێ دی ژ گوندی د گۆتنێ داسکا ئەو مان باوەری ب پیرێ ئالی نەئینان و خو جوداکرن، رۆژ بۆ رۆژێ خەلکێ دەڤەرێ باوەری ب سڕ و کەرامەتا پیرێ ئالی ئینان و دبوونە مریدێن وی و خو ب چێلکا د دانە ناسین، بنەمالێن داسکا و ئەڤ کەس و کارێن دگەل وان گەلەک تەنگاڤ بون گۆتن خێرە ئەم یێ ل تەنشت چێلکا و ئەم باوەریێ ب ڤی پیری نائینین دا رۆژەکێ داخوازکەین بلا بێنە ناڤ مە دا ئەم ژی سڕ و کەرامەتا وی ببینین، پیرێ ئالی ل سەر داخوازا داسکا رۆژەکێ بو مێڤانێ داسکا و ھەموو ھاتن و لێ جڤیان دوعایەک بو وان کر و سڕ و کەرامەتا وی دیتن و سەدقاندن و پەشیمان بوون ژ کارێن ئەنجامدایێن و ڤەگەریانه مالێن خو و ھەر کەسکی ژ وان رابوو كا چ خودێ کریە خێر بو پیرێ ئالی ئینان وەک رسم دانە پیرێ خۆ و ھەموو بوونە مریدێن وی، ئێکی بەلنگاز ل گوندی داسکا ھەبوو د گۆتنێ بوزێرا ئەو و دەیکا خۆ ب تنێ بوون مالەکا بەلنگاز بوون ئەھه‌كا خودێ ل ناڤ مالا خۆ دا نەبوو، گۆتە دەیکا خۆ ھلو رابە دا تشتەکی بۆ پیرێ ئالی ببەین، دەیکا بوزێرای گۆتێ کورێ من مامە چ ھەیە ل مال ھەتا ئەم ببەین، کورکی گۆتێ دایێ ب خودێ ھەگەر مە چلکێن بەر خۆ برینە دڤێت ئەم رسما وی ببەین و ئەم دەست خالی ناچین دیوانا وی گۆتێ کورێ من ب خودێ دناڤ مالا مە ھەمووێ دا سێ مستێن ئاری بتنێ ھەینە بوزێرای گۆتە دەیکا خو ما ھەر بۆ مە ب ڤان ھەر سێ مستێن ئاری نا قەتێت رابە بکە خەورە و دێ بەین بەر پیرێ خۆ دا بێ پار نەبین ھەگەر خوار و ھەگەر نەخوار دەیکا وی ژی رابوو کرە ھەڤیرەک و خەورەک دروست کر و دناڤ باخچەکێ دا پێچا و دبن چەنگێ کورێ خۆ کر و گۆتێ دێ ھەرە کورێ من خودێ ل گەل تە بت، ئەوژی چۆ دیوانێ ل گوشکێ دیوانێ رونشت و بەرێ خو دا خەلکێ دیت ھەر کەسەکێ ب رەنگەکی سەرێن بەرخا و تەبلیێن گۆشتی و برنجی و مالێ دنیایێ دکەن خێر و دادنێنە بەر دەستێ پیرێ ئالی، پیرێ ئالی گۆتێ بوزێرا گۆتێ بەلێ ئەزبەنی گۆتێ وێ خەورێ بینە دەر ژ بن عەبای و شەرم نەکە و باش ب زانە ئەڤ خێرا د ھێت ھەموو ل سەر خەورا تە قەبول بت چەند بەران و بەرخ و گایێن ھاتین دبنە خێر ھەموو ل سەر خەورا تە قەبوول و ھەتا ھەیا خەورە ب ناڤێ بوزێرا یە ژ بەر کو ھند ب نیەتەکا باقژ و ژ دل و ئیمان بوزێرای ئەڤ خەورە بۆ پیرێ خۆ کربوویە خێر.
پشتی داسکا و چێلکا ھەموویا خێرا خو داین و ھەمی بوونه پیرێن ئالی، پیرێ ئالی قەستا لالشێ کر و ھاتە نک شیخادی گیانێ من گوری سلاڤێن خودێ ل سەر بن ،گۆتە شیخادی وە دلێ من یی ھێلای شێخادی گۆتێ بوچی پیرێ ئالی گۆتێ وە ئەز ڤرێکرمە ناڤ خالتیا و جھێ من ھێرەیه ل لالش وە ئەز دوورکرم و حەدوسەت و ماش و خەلات و بەرات ھەوە لێکڤەکرن ھەوە تشتەک نەدا من شێخادی گیانێ من گۆری گۆتێ تو راست د بێژی و ھەقێ تەیە مادەم وەسایە بلا بۆ تە ئاقدەکێ ئاڤا کەن ل ئالیێ ھەسناکە ب رەخ مەحمەرەشان ڤە گۆتێ دروستە ئەزبەنی ، شێخادی گۆتێ ئەرێ پیرێ ئالی دێ توو مینی یان دێ ڤەگەرێی، پیرێ ئالی گۆت کەیفا تەیه، شێخادی گۆتێ ھەگەر تو ڤەگەرێی باشترە ھەرە ناڤ مریدێن خۆ سەروبەرکە ب خێر ترە، پیرێ ئالی گۆتێ پا ئەڤ رێ و رەسمێن ل لالشێ دھێنە گێران دێ ژێ بێ به‌هر بم، شێخادی گۆتێ پیرێ ئالی بخۆ بکە تزبی ئێک ل پێ ئێکێ ھەر ھەفت جەژنا ئەڤێ ل لالش دئێنە گێران بکە باتزمی د ھەفتیەکێ دا بگێرن مە قەبوول لەوا ھەتا نھۆ ژی ئەڤ جەژن دناڤ خالتیا د ئێتە گێران ل باکورێ کوردستانێ ل وەلاتێ تورکا لێ پشتی فەرمانا ل سەر خالتیا ھاتی ھندەک ژ وان پیرێن ئالی و چێلکا و خالتیا قورتال بوون ھاتنه شنگالێ ڤان رێ و رەسمێن باتزمی دگێرن دیسا فەرمانا٧٤ لسەر شنگالێ ھاتی نھا ئەڤ برایێن مە یێن چێلکا و پیرێن ئالی ڤان رێ و رەسما ل وەلاتێ شێخ و بن کەندی و لەحفا قایدیا و خانک و قەباخێ و ل باسكێ شێخ دگێرن و خەلکێ مە پشکداری ڤێ جەژنێ دبن.
دبێژن : خالتی فلتین ب دەولەتێ ڤە شەھتین ژ ھەزارا ئێک فلتی .
چەژنا باتزمیێ و رێ و رەسمێن ڤێ چەژنێ:
ئەڤ جەژن ئێکە ژ جەژنێن پیرۆزێن ئێزدیان و یە تایبەتە ب ئێلا چێلکا (پیر – مرید) ئانکو ئەڤ ئێلا چێلکا رێ و رەسمێن ڤێ جەژنێ دگێرن و فەرزە ھەر مالەکا جودابیت ژ ڤێ ئێلێ ڤێ جەژنێ ھەر سال بکت.
ئەڤ جەژن د کەفتە ئێک شەمبوویا داویێ ژ مەھا کانوونا ئێکێ ھەتا ئێک شەمبوویا ئێکێ ژ مەھا کانوونا دووێ.
ھەژی گۆتنێ یە ھەر سال ئەڤ جەژن نە ل وەختەکی دئێتە گێران بەلکو کێم و زێدەھی ھەنە رۆژەک – دوو رۆژ،
باتزمی: ئانکو جەژنا تاووسی مەلەک یان جەژنا پیرێ ئالی.
ڕێ و رەسمێن ڤێ جەژنێ :
١-ھەفت رۆژن ھەر رۆژەک ژ بۆ ملیاکەتەکی خودێ یە:
* ئێک شەمبوویا ئێکێ د بێژنێ جل شۆ ئانکو ھەر مالەکا ڤێ جەژنێ بگێرت پێتڤیە ھەموو ئەندامێن وێ مالێ سەرێ خۆ بشون و لەشێ خۆ پاقژکەن و ھەر مالەک پێتڤیە بەرھەڤیێن جەژنێ بکت.
* دووشەمبوو سێ شەمبوو چار شەمبوو رۆژینە ،ئانکو سێ رۆژی ژ بۆ پیرێ ئالی د ئێنە گڕتن وەکو خێر و فەرز.
* چار شەمبوویێ دبێژنێ رۆژا پەز کوشتنێ ھەر مالەکا چێلکی پێتڤیە سەربرا خۆ سەرببرت ل گۆری شیانێن خۆ ھندەک سەربرەکێ یان دوو یان بتر سەردبرن و ھندەک مال گولکان ژی دکەنە قوربان تنێ ژ بۆ (پاریا)دیسا پێتڤیە ئەو سەربرێن د ئێنە سەربرین یێن ھەر مالەکێ د ساخ و ساخلەم بن ئانکو چ ئەندامێن لەشێ وان دکێم نەبن وەکو ( لنگ – چاڤ – گوھ – قوچ – گوھانێن مەمک وان .. ھتد قوربان ژی بتریا جاران (پەزە_ بزن _گولک ).
* . پاری چنە : ھەفت پارچێن گۆشت و ھەستینە ژ وێ سەربرا تایبەت ب پاریان ڤە د ئێنە ژێڤەکرن دڤێت ئەو پاری ب زانین بێنە ژێكڤەکرن و ژێک جوداکرن ھەر ھەفت پاری ژی ئەڤەنه:
* ١- ھەفت مۆفک ژ پشتا سەربرێ ٢-ستۆ ٣- سنگ ٤-ھەفت پارسۆ ژ لایێ راستی یێ سەربرێ ٥-پیل ئانکو لنگێ پێشیێ یێ لایێ راستی یێ سەربرێ پیل د بیتە سێ پاری ھەر مۆفکەکە پیلی د بیتە پاریەک بڤێ چەندێ دبنە ھەفت پاری و ھەر پاریەک ژ بۆ ملیاکەتەکی یە .
* – پشتی ل رۆژا چارشەموویێ قوربان د ئێنە دان سەربرین، سێلا سەوکا د ئێتە دانان ل سەر ئاگرێ دارا و کابانیا مالێ دەست ب دروستکرنا سەوکان دکت و یە فەرە پشتی سەربر دئێنە سەربرین ھەموو ئەندامێن مالێ رۆژیا خۆ بشکینن وەکو رێزگرتنەک بۆ پیرۆزیا جەژنێ و ھاتنا مێھڤانا.
* سەوک چینە : نانەکی تایبەتە د ئێتە دروستکرن و ھەڤیرێ ڤی نانی ب دەستێ کابانیا مالێ و بھەڤیرترشێ جەژنێ د ئێتە ستریان و پشتی ئەڤ ھەڤیر ترش د بت د ئێتە پاتن لسەر سێلا دارا و ئاگرێ دارا سەوک ژی د ئێنە دروستکرن ، ئەڤ سەوک ژی دئێنە نەقشاندن ب داراکی د بێژنێ دارکێ سەوکان رونێ پەزی یان دوھنێ پەزی لسەر وان سەوکان دئێتە رشتن و دئێتە نەقشاندن ب رەنگێ رۆژێ ئانکو تیشکێن رۆژێ لسەر دئێنە نەقشاندن وەکو پیرۆزیەک بۆ رۆژێ و خودانێ وێ شێشمس دبێژنە ڤی نانی سەوکێن باتزمیێ یان سەوکێن پیرێ ئالی .
– ھەر ژ رۆژا چارشەموویێ ئانکو رۆژا پەز کوشتنێ ھەتا رۆژا ھەفتێ ژ جەژنێ خەلکێ گوند و دوست و ھەڤال و برادەر قەستا وان مالێن ئێلا چێلکا دکن ئەوێن ڤێ جەژنێ دگێرن و ھندەک جۆرێن خوارنا یێن تایبەت لبەر مێڤانا دئێنە دانان وەکو (سەوک – گۆشت – سمات )
– سەوک و گۆشت ھەر ژ رۆژا چارێ دئێتە دروستکرن ھەتا رۆژا داویێ ژ جەژنێ
* ل ھێڤارا چارشەموویێ لسەر پێنچ شەمبوویێ شەڤ بەراتەک ھەیە دبێژنێ شەڤ بەرات خەورە و ئەڤ شەڤ بەراتە تنێ ل مالێن ئێلا بوزێرا د ئێتەگرتن
* رۆژا پنچ شەمبوویێ (سمات ) ترشک د ئێتە دروستکرن . سمات چییە : خوارنەکا تایبەتە یە پێکھاتیە ژ دانی ئانکو گەنمێ قەشارتی – نۆکا – پارچێن گۆشت – ترشا ھەبرمان ئانکو دەندکێن ھنارا یێن ھشککری ، ئەڤ سمات ب دەستێ کابانیا مالێ و لسەر ئاگرێ داران دئێتە دروستکرن وکەلاندن و ئەڤ سمات دگەل سەوکان لسەر دەرو و جیناران و گوندیان دئێتە بەلاڤکرن و چ مێڤانێ ھاتە جەژنێ ئەڤ خوارنە لبەر دئێتە دانان،
* چرا و فەتیل : ھەموو ھێڤاریا دئێتە ڤێخستن و خەولێرە د ئێتە دانان و ئەڤ خەولێرە یە دانایە ھەتا رۆژا داویێ ژ جەژنێ و ھەر کەسەکی بچتە جەژنێ دڤێت لڤێ خەولێرێ زیارەتی بت و ھەر کەسەکی مرازەک د دلێ وی دا ھەبت وێ مرازێ دکت لبەر خەولێرێ و ھندەک مێویژ دگەل دەزۆک (دەزیک) دگەل خەولێرێ دئێتە دانان .
* خەورە چییە: پارچە نانەکی ستوورە دئێتە دروستکرن ژ (ئار_ھیکێن مریشکێن مالان – کونجی) ژ لایێ ئێلا بۆزیرا ڤە ئەڤ ھەڤیرر دئێتە ستریان ل ھێڤارا شەڤ بەراتا خەورە ھەتا دەستێن وی کەسی د قەرمن و ھەڤیر باش دئێتە ستریان و ئەو کەس ڤێ خەورێ دروست دکت دڤێت یێ باک و تەمیزبت ، ھەر کەسەکی سالەکێ چوو خلمەتا خەورە دڤێت سێ سالا بچت و دەما سێ سالا چوو دڤێت بکەتە ھەفت سال . بڤی رەنگی ھەر مالەکا چێلکا دڤێت خێرا خو ببەتە مالەکا بوزێرا و پارچە خەولێرا خۆ بینت کو ژ لایێ وانڤە ھاتیە پارچەکرن و دبێژنێ خەورێ پیرێ ئالی
* شەڤ بەرات : ل ھێڤارا پێنچ شەمبوویێ لسەر ئینیێ شەڤ بەراتەکا دی ل ھەموو مالێن جەژنا باتزمیێ دگێرن دئێتە گرتن ھەر کەسەکی چاڤێ وی ل خێرێ و گرتنا شەڤ بەراتێ بت دکارت بگرت نەبتنێ ئێلا چێلکا بەلکو ھەر (ئێزدیەک – جینارەک – گوندیەک – ھەڤالەک ) دکارت وێ شەڤ بەراتێ بگرت ، ل ڤێ ھێڤارێ چرا و فەتیل ھەتا سبەھێ دئێنە ڤێخستن و ھەرکەسەکی بێتە گرتنا شەڤ بەراتێ دڤێت یێ ھێمن بت و ل بەرێ سبەھێ خوارنەک دئێتە خوارن دبێژنێ (پاری)
بڤی تەرزی جەژن یە بەردەوامە ب ھاتن و چونا خەلکێ و مێڤانا ھەتا رۆژا ئێک شەمبوویێ ،
* ل رۆژا ئینیێ گوندی گەلەک قەستا مالێن جەژنێ ناکەن ژ بەر کو شەڤ بەرات گرتینە
* رۆژا ئێک شەمبوویێ خوارنەک دئێتە دروستکرن دبێژنێ سەر و پێ (سەروپێچک) ل رۆژا شەمبوویێ دا دئێنە پاقژکرن و ھوورکرن و دروستکرن و ل ھێڤارا رۆژا ئێک شەمبوویێ لسەر ئاگرێ داران، ل سبەیکا رۆژا ئێک شەمبوویێ ئەو سەر و پێ دگەل ھندەک سەوکان لسەر دەرو جینار و گوندیان دئێنە بەلافکرن و لبەر مێڤانا ژی دئێنە دانان دبێژنە ڤێ خوارنێ ( تاشتێیا شێشمس)
ل رۆژا داویێ ژ جەژنێ ئانکو رۆژا ئێک شەمبوویێ رۆژەکا تایبەتە ژبەر کو ئێلا چێلکا (پیر – مرید) ئەو بخۆ دچنە جەژنێن ئێک و دوو و جەژنێ ل ئێک و دوو پیرۆز دکن و دبێژن سەرسال و باتزمیێ وە پیرۆز بن و ھەر سال بخێر و خۆشی دکن، ھەر کەسێ دلێ وان ژ ھەڤدوو مایی بت ل وێ رۆژا پیرۆز دا ل ھەڤدوو دبۆرن و دبێژنە ڤێ رۆژێ (سەرسال) .
دەزیک :
ھەر ل ڤێ جەژنێ دەزیەک د ھێتە دابەشکرن ل سەر ئێزدیان دبێژنێ دەزیکێ باتیزمێ دەزیێ مالا ئادیان بابادین شێشمس مەلک فەخردین، شیخادی ئەڤ ماشە ژی دایێ کو ڤی دەزیکی بدەتا مللەتێ خو دا بھێنە پاراستن ژ ھەر قەدا و بەلایەکێ ھەر گاڤەکا تەنگاڤ بن.
دەزیک چییە: دەزیەک یێ پێکھاتیە ژ دەزیێ سپی و سۆر دئێتـه دروستکرن ژ پەمبوو یان ھریێ و ئەڤ دەزۆکا دێ ئێتە رستن و لێک بادان ب تەشیێ ب دەستێ کابانیا مالێ و کچێن بوکر ل ڤێ جەژنا باتزمی ئەڤێن دھێنە خزمەتێ و خێرێ، ھەر کەسەکی ئێزدی و بڤێت دەمێ د ئێنە جەژنا باتزمی پیرێن ئالی دێ دەزیکەکی ل دەستێ وان کەت، دەزیک بو ماوەیێ سێ رۆژا نابت ژ دەستی بێتە دەر و تەر بیت دڤێت ب ئاڤ نەبیت پشتی ھنگی دێ دانێتە مال جھەکی پیرۆز د تورکێ بەراتا ئان جھەکی باقژ دانن دەمێ بچتە رێ و روباریەکێ دێ ل دەستێ خو کەت ھەتا ب زڤرت، ھندەک ژی ڤی دەزیکی بو ماوێ سالەکێ د دەستێ خو د کەن ھندەک ژی د ستۆیێ خو دکەن و ئەڤ دەزیک بۆ ماوەیێ سالەکێ د مینت ژ جەژنێ هه‌تا جەژنێ.
ل ھەر ھەفت رۆژێن جەژنێ کچ و کورێن بوکر و ب رەوشت خزمەتا مالا پیرێن ئالی دکەن و ل ھێڤارا پەمبووی د ڕستن بۆ دروستکرنا دەزیکا و سەوکا د پێژن و گوشتی د قەلینن و شریناھیێ ل سەر مێڤانا دابەشدکەن.
دبێژن ئەو کەسێن خلمەتا ڤێ جەژنێ دکەن د گەھن مرازێن خو تایبەت کچ و کور بڤی تەرزی جەژن ب دوماھیک د ھێت .
ھەژی گۆتنێ یە ئێلا مەملا ب ھەفتیەکێ لپێش چێلکا باتزمیێ چێدکن ـــ
ژێدەر /
– ئەمین شەمۆ رۆژنامە دەنگێ لالش ژمارە ٥٤٣ ل رۆژا ٥/١/٢٠٢٠
– پیر خەلات ئەلیاس ٤/١/٢٠٢٠ دیدار ک دگەل ھاتیە ئەنجام دان ل لالش ل سەر پیری ئالی و كەرامەتا وی.
– پێزانین ژ مالێن باتزمێ دروست د کەن وەرگرتینە ل مەھەتێ پیر خلف و پیر باپیر
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
