سەفەرا نان و ماستا – کێشانا قۆلا – چێکرنا زەیتا زەیتوونا ل پەرستگەھا لالش
مەھدی حەسەن
هەر سال ل (١٨)ی ئادارا شەرقی دبتە جەژنا (مەلک زین) و لرۆژا چارشەمبوویێ ل ڤێ ئینیێ رێ و رەسمێن (سەفەرا ماستا و كيێشانا قۆلا وگڤاشتنا زەیتونا بۆ چێکرنا زەیتێ ) دەستپێدکەن ل پەرستگەھا لالش بۆ ماوەیێ سێ رۆژا ل چارشەمبوویێ و پێنچ شەمبوویێ و ئینیێ رێ و رەسمێن ڤان ھەلکەفتا دئێنە گێران ل لالشا نورانى ، ل وەلاتی و هەتا ب شنگارێ و تایبەت ل باشیک و بەحزانێ ئەڤ جەژن دھێتە گێران ژبەر کۆ بتریا خلمەتکارێن گڤاشتنا زیتوونا و خلمەتکارێن مالا شیخادی ژ باشیک و بەحزانێ نە .
١- جەژنا مەلک زین
ل رۆژا (18) ئادرا شةرقى ئانكو (31) ئادارا زاينى دبتە(جەژنا مەلك زين).
ل هژدەيى ئادارێ
مەلك زين هاتە خوارێ
دەنگ كر ل بەهارێ
كەملى بنێ دارێ
خەملىَ سەرێ دارێ
ژ لالشێ هەتا ب شنگالێ.
٢- سەفەرا ماستا : ھەر سال ل ئینیا بەری رۆژا (١٨)ئادارا رۆژھەلاتى لرۆژا جارشەمبوویێ و پێنچشەمبوویێ و ئێنیێ ئەڤ ڕێ و رەسم دەست پێ دكەن بڤی رەنگێ لخارێ ، لدەسپێکێ قنتارچیێ مالا شيخادى بەری ھنگی ب ھەیڤەکێ دھێتە ڕاسپاردەكرن ب فەرمانا بابە شێخ و فەقیرێن سەردەریێ شیخادی بۆ گەھاندنا بەراتەكا شيخادى بۆ ھەر مالەکا ئێزدیان و ئاگەھدار كرنا ھەر گوند و كۆمەڵگەھەكا ئێزدى لێ ئاكنجى نان و ماستێ خۆ بگەھينە مالا شيخادى ، ل ئەڤان هەر سێ رۆژا بتريا گوندێن ئيَزديان يێن دەور و بەرێن لالشێ خێرا خۆ كۆم دكەن ژ نانى و ماستى و ئارى و دان و ساڤارا و برنجى و خۆيێ و شەكرێ و فتۆيى و هەر مالەك و تاقەتا خۆ و دێ وێ خێرێ ژ گوندی ھەمیێ خرڤەکەن و دێ رۆژەکێ دەست نیشان کەن و مجێور ل گوندی دێ کەتا دانەبی و گوندی ھەمی پێکڤە دێ وێ خێرا خۆ گەھینن بەر شیخادی ، مەرەم ژێ ڤێ خێرێ نووكرنا (هێڤێنی یە ) يێ ماست هەبت دێ هندەکێ بەتە لالشێ و ديسان دێ هندەكێ وەك هێڤێن ژ لالشىَ ئينت بۆ مال، هەر وەسا ژ مالێ خۆ تەڤلى خێرێ دبن ژ هەر جۆرەكى ئەرزاقى رەوانەيى پەرستگەها پيروزە لالش دكەن و ھندەک سماتێ دگەل خۆ د ئینن بۆ بەرەكەتا مالێ خۆ و ئەڤ کەسێن نەھاتین ل مال زیارەتی دبن ، لێ ھەر بوزانین ھندەک گوند پشتی ڤان رێ و رەسما خێر و خێراتێن خۆ دگەھینن ھەگەر دەلیڤە نەبت ل ڤان ھەر سێ رۆژا بەلکی ل مەھا نیسانێ ژی دروستە خێرا خۆ ب گەھینن ،
ئێزدياتى د گەلەك قۆناغا دا دەرباز بييە و ھەر قۆناغەكێ ب رەنگەكى كارتێكرنا خۆ د بيروباوەرێن ئێزدياتيێ دا كرينە ،ھەگەر مرۆڤ بەرێ خۆ ب دەتە ھەر جەژن و ھەلكەفتەكا ئولى دناڤا ئێزدياتيێ دا مرۆڤ ل سەر چەند چافكا ھلدبت وەكى جەژنا سەرسالێ جەژنا جەمايێ و بێلندا وھتد ، ل ڤێ سەفەرا نان و ماستى ژى بۆ گەھاندنا خێر و خێراتا ھەر مالەكا ئێزديان بو ناڤ مالا شيخادى ل پەرستگەھا لالش دێ بينى ل ڤێ سەفەرێ سێ رۆژا قۆلا ژ گەليێ لالش خرڤەدكەن و دئيننە مالا شيخادى ديسا ھەر ل ڤان رێ و رەسما سێ رۆژا زيتێ دروست كەن و خێرا مللەتى د گەھينن ،ھندى ئينانا نان و ماستى و خێر و خێراتێن مللەتى يە بو مالا شيخادى دا سالێ دوازدە ھەيڤ رزق و خێر يە زاڤ بت ل مالا شيخادى بو ھەر كەسێ بێتە پەرستگەھێ ل چى وەختى بت خێر و بێر ھەبت و سەر بەرز ڤەگەرێت چى دەمێ سالێ بت قەدرێ مێڤانا ل لالش بگرن ،
رێ و رەسمێن گەھاندنا نان و ماستى بڤى رەنگينە:
١— پشتى خرڤەكرنا خێرێ و گوندی ھەمی پێکڤە دگەھنا لالش مجێور ب دەنگەكى بلند سێ جارا باندكەت گەلى خلمەتكارا گەلى ئێزديا وەرنا پێشيا بزرێ شيخادى ، بابێ چاويش د ھێتە پێشيا وان ، مجێور دێ سی جارا گازی کەت ھەر جارەكا مجێور گازى دكەت گاڤەكێ پێشڤە دچن بابێ چاويش ژى گاڤەكێ دھێتە پێش ود گەھن ئێکو دوو و سلاڤێ ل ئێک دکەن و بابێ چاویش بخێرھاتنا وان دكەت ودێ بێژنە وان ئەڤە ئەم ھاتين خلمەت قەبول و دێ ب رێكەڤن تاوا بغورێ و چەقلتو ل پێشيا واندا دگەل دەف وشەبابا و ب قەول و قەسيدا ب رێدكەڤن د كولانا خێرێ دا دێ بەرف دەرگەھێ مير و دێ چنا دەرگەھێ قاپيێ و نان و ماستێ خۆ دێ گەھينن خزينێ وفەقير دێ دوعايێ ل خێرا وان كەت وگوندى دێ زيارەتى دەرچكا شيخادى و جھێن پيروزبن و دێ ڤەگەرينا مجلسێ گوندی دبنە مێڤانێن مالا شیخادی ، نڤێ هەلکەفیێ مالا فەقيرى زادەكى بەرھەڤدكەن بو وان وپێكڤە دخون ، دەمێ ڤەدگەرێن ھەر كەس بۆ مالا خۆ و كەس و كارێن خو ئەڤێن نەھاتين ھندەك ژ نان و ماستێ مۆركرى ژ كانيا سپى دگەل خو د ئينن مال و دكەنا ھێڤێن بو ماستێ خۆ ناڤ ماليا خو ونان د بتە سمات
٣- کێشانا قولا : .
كيَشانا قۆلا ل لالشا نورانى سێ رۆژن (دوو رۆژ قۆل كێشان بۆ گزرا شيخادى و رۆژەك بۆ گزرا شيَشمس) ل پێشیێ بابە شيێخ دێ هەر گوندەكى (بەراتەکێ هنيێريت) بۆ مجێورى و هەر وەسا بۆ خلمةتكارێن لالشێ كو يێ بڤێت بێتە خێرێ دێ ئێتە كێشانا قۆلا، هەر وەسا سەرپرشتێ خلمةتكارا و قۆلا و كێشانێ (بابة شيێخ و بابێ گاڤان ) ب رێڤەدبەن.
ل سەدێ 12 دەمێ شيخادى هاتييە لالشێ دوعا كريە هەر كەسێ قولەكى يان بتر بۆ مالا شيخادى ب كێشت مرازا وى حاسل بت و بێ دوندا نەبت و هەكە دەردەكى وى هەبت دێ شيخادى بەخشنت و لێ بتە دەرمان و زاد و سماتێن لالشێ تێنە چێكرن ل سەر ئاگرێ وان قۆلان ، ئەڤە ئێكە ژ رێ و رسمێن ئۆلى يێن كەڤنار و دگرێدايى سروشتی نە و هەتا نهۆ ل لالشێ ب كارتێن. ل ڤان رێ و رەشما رێنمایێت تایبەت ھەنە دڤێت دارێن حەشك كرى و زێدە بينن نابيت دارێن كەسك بكەت وخەملا چياى تێك بدەت ژبەر كو ئينانا قۆلا خێرەكا مەزنە و ھەر كەسێ زيانێ ب گەھينت ژينگەھێ و دار وبارا گونەھا و خێرا وى دێ ب ھەدەر چت ،ئەڤجار دڤيا تەنھا دارێن ژناڤچۆيى خرڤەکەن وبينن بو مەتبەخا مالا شيخادى و ئەو سمات وخێر و خێراتێن د ھێنە دروستكرن ل لالش، ھەگەر تۆ بێژى بۆچى ل ڤان ھەر سێ رۆژا قۆلا دكێشن و ل ڤى وەختى ، ئەوژى ژبەر كو ل ڤان ھەر سێ رۆژا دارەك نينە نە بژكڤت دا خودان خێر دارا ژێك جودا بكەن دارێن بژكڤى و حەشك.
رێ و رسمێن کێشانا قۆلا ژى بڤێ رەنگى دھێنە كێشان : ھەر سێ رۆژێن كێشانا قۆلا بابێ گاڤان دێ سەرپرشتيا خلمەتكارا كەت و دێ چتە سەر جھەكى بلند و دێ بێژتە بابێ شيخ بابۆ چاخە بابێ شێخ دێ بێژتێ چاخە ، بابێ گاڤان دێ گازى كەت (خوندكار كار بۆ مير حاج رابو ئەختيار كوچەك مەزن خودان ئوجاغ خودان خێر وەرن دا بچينه خێرا شيخادى) و دێ ب رێكەڤن ھەمى خلمەتكار بۆ چۆنا قۆلا، بابێ گاڤان دێ ل دوماھيكا ھەميا چت پشتى ھەر كەس بارەكى قۆلا خرڤەدكەن و د ھێن بابێ گاڤان سەرپرشتيا ڤان ھەميا دكەت و ب سێ دەنگا جارەكا دى گازى كەت بابێ گاڤان ھات بابێ گاڤان ھات بابێ گاڤان ھات دا كەس ژ خلمەتكار نەمينت ل چياى و دێ بەرف مالا شيخادى ھێن ب قەول و قەسيدە دێ ئێنە دەرگەھێ مير و دەرگەھێ قاپيێ و گەھنا جھێ گزرێ قۆلا و ھەر كەس دێ بارێ خو دانێتە سەر قۆلا ل ڤێ دەر بابێ شێخ و فەقيرێ ب خەڕقە ومير حاج وپێشيمام و بابێ گاڤان و چڤاتا رۆحانى يا ل وێ دەرێ دەست ب گۆتنا قەولەكى دكەن و دوعايا بو وان خلمەتكارا دكەن د باوەريا مەدا ھەر سەر زەمانێ ئادەم و شيخادى ئەڤ قول كێشان ھەبيە ل لالشا نورانى .
٤-گڤاشتنا زیتوونا بۆ زەیتێ :
– چێکرنا زەیتا زەیتوونا بۆ چەقلتوو و چرایێن پەرستگەها لالش ب رێ و رەسمێن تایبەت دھێتە دروستکرن ل پەرستگەھا لالش،ل ڤان رێ و رەسما دروسكرنا زيتێ هەر سال ل ھەيڤا ١١-١٢ زەيتوونا ل گەليێ لالش د چنن و ل خزينێ كۆم دكەن ل ڤان رۆژێن كێشانا قۆلا ھەر كەسێ بڤێت دھێتە زبارا دروستكرنا زەيتێ ئەو ژى بۆ ماوەيێ (٣—٧)رۆژانە چەند زەيتونێن ھاتينە چنين ھەميا د عەودێن تايبەت ھەنە ل لالش دگڤێشن و دكەنە زەيت بو ھلكرنا چرايێن مالا شيخادى ل ھەسن دەنا خزنە دكەن ژبەر کو ل لالشا نوورانی ٣٦٦ خەتیرا ڤێتخن ھلكرنا ڤێ ژمارا چرا ژى دا روناھى ب شەڤ و رۆژ ھەبت بو پەروەستەكرنا خودێ تەعالا و رێ و رەسمێن دھێنە كرن ل لالش ژبەر كو ب شەڤ ھەميێ پەروەستەی خودێ تەعالا دبوون خاس و باب چاكێن سەر دەمێ شيخادى ، ژ لايەكى ديڤە ھلكرنا چرا ژى نيشانا رۆژێ يە و بەردەواميا ژين و ژيارا مرۆڤى يە ب شەڤ رۆژ ، ئەڤ ژمارا خەتيرا ژى (٣٦٦) خەتيرا رامانا رۆژێن سالێ يە ھەر فتيلەك ل سەر بنەمايێ رۆژەكێ ژ سالێ د ھێنە ڤێخستن ھەتا سال تەمام دبت زەيت بو چرايێن لالش د ڤێت ئەڤ زەيتا ژ زەيتوونێن گەليێ لالش بن .
یا خاسا رەسلە
مە ل پێ فەسلە
نەقلا ل پێ نەقلە
*
ھنجیێ خلمەتا مالا ئادیا بکەت ژ دلە
دێ بتە مراز حاسلە
وەکی مەندێ شریف و مەندێ تۆکلە .
*
ئەم دکێمن و خودێ یی تەمامە
مەھدی حەسەن مراد
ژێدەر :
– دیدار دگەل ماموستا پیر خەلات ئەلیاس نڤیسەر و کەسایەتیێ ئاینی
– پێزانین ژ ماموستا جھور مشمە زانایێ ئاینی وەرگرتینە
– گەلەک جارا ئەز ب خوژی بشکداری ڤان رێ و رەسما بیمە
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
