تۆرا لالش/ هۆگر حەیدۆ
هەكە ب هوری و ب تێكرایی بابەتێ ژن خواستنێ دیار بكەین دێ باش دیاركەت پێكهاتنا كۆمەلا ئێزدیان یێ جڤاكی و باوەریا دینی گەلەگ ب زەواجی َ ڤە یێ گرێدایە، یان زەواج ب ئۆلی ڤە یا پالدای، ژ كەڤن دا و نهۆ ژی بارا پتر یا ژنخوازیێ ب رێكا ئەڤینیێ دناڤبەرا كور و كچاندا ل تواف و داوەت و جەژن و هەلكەفتان و … هتد پەیدا دبت، چنكو ئێكدوو ناس دكەن و پەیوەندیێن ئەڤینێ ب هەڤرا گرێددەن، بەلێ پشتی گەنجێن ئێزدیان چۆینە زانینگەها كور و كچان ل وێدەر هەڤ ناسكرن و هەروەسا پەیوەندێن ئەڤینی پێك ئینان و ب هەڤرە دزەوجن، هەر رەگەزەك دگەل رەگەزێ بەرامبەر دێ هەلبژێرت و دێ ئەڤینیێ دگەل كەت هەتا دگەهنە رێكەفتنەكێ بۆ خواستنێ؛ وەك سەبەقا ژ قەولێ نەفسێ خویا دكەت:
هەكە تە جوانەك دیت یە شرینە
ول رێیا تەیە ، ب حەلالی ژ خورا بینە
باتن تە ناحسبینە
دێ كچ ناڤ و نیشانێت مالا خوە دەتێ دا وێ بخوازت و كورك دگەل هندەك كەس و كارێت خۆ دێ قەستا مالا كچكێ كەت، دێ كج ئاڤەكێ یان چایەكێ بۆ كوركی بەت ئەڤا دیتنا كورك و كچێ یە بەری خواستنێ هەكە هەردوو مال رازی بوون دێ كارێ خواستنێ كەن و رۆژەكێ بۆ نیشانیێ دێ دەست نیشان كەن، دبێژنێ رۆژا نیشانی واتە ئەو كچ بۆ بووكا وێ مالێ وەك سەبەقا قەولی ژ مارسوما جەبێرە خویا دكەت :
ب نیشانیێ بویە بووكە
بۆتە شەهدەنە، برا زاڤا و خەلك هەمووكە
هەڤدە سال عەمر یە بچوكە
رۆژا خواستنێ مالا زاڤایی دێ كارێ خو كەن قەلەن و سەربرەكی بۆ فراڤینا مێهڤانا و خوندیا وەكی تشتێ ڤەبری، وەك سەبەقا قەلی ژ قەولێ مەرسوما جەبێرە خویا دكەت:
فەرە رۆژا بوك و سونەتە
زادەكی چێكە و بكە دەواتە
ئەو فەرزە شێخێ سونەتە
مختارێ گوندی و هندەك مرۆڤێت بووكێ و جینارێت وان دێ ئامادە بن و شرینیا بووكێ دێ خۆن، دەمێ دەست ل بەرهەڤێن داوەتێ دكەن دێ زاڤا بخو برایەكێ گرت دبێژنێ برایێ ئاخرەتێ و بوك دێ خوشكەكێ گرت دبێژنێ خوشكا ئاخرەتێ هەكە بوك و زاڤا مرید بن دڤێت خوشك و برایێت ئاخرەتێ دووناڤ بیت (شێخ یان پیر) هەكە بوك و زاڤا شێخ بن دڤێت خوشك و برا پیر بن یان نە ژ چینا وان شێخا بیت یا بووك و زاڤا ژ وێ چینێ بن .
ئەرێ ئێزدی هەموو ژ هەڤ دزەوجن ؟
هەموو ئێزدی ژ هەڤ نا زەوجن، پێنچ گرۆپێن زەواجێ ل ناڤ ئێزدیان هەینە (پیرانی ، ئادانی ، قاتانی ، شەمسانی ، مریدی) هەموو مرید ژ هەڤ د زەوجن و پتریا جڤاكێ ئێزدی پێك دئینن، نابت مرید ژ چینا شێخا یان پیرا ب زەوجت، وەك سەبەقا قەولی خویا دكەت :
شێخ و پیر رێبەرێن تەریقەتە
بو مریدا حەرفەكا ب تاقەتە
بو مریدا كێر ناێن قەت و قەتە
هەژی گوتنێ یە بەرێ قەوال ژ چینا مریدا نە دزەوجین پشتی بەرەڤ كێم بوونێ چۆین ژ مریدا زەوجین .
ئەرێ هەموو شێخ ژ هەڤ دزەوجن ؟
ژن خواستن دناڤبەرا چینا شیخا نەیا رەوایە؛ ئانكو هەر شێخەك ژ چینا خو دڤێت ب زەوجت، شێخ دناڤ خودا ل سەر سێ چینا دابەش دبن ، ئەڤە نە :
1- ئادانی : ئەڤە دگەهتە بنەمالا شیخادی، شیخ حەسەن و پسێن وی نە: (شەرفەدین ، براهیمێ خەتمی ، شێخ زەینەدین ، شێخ موسێ سور و شێخێ ئیتمیان)، پێشیمامێ بابێ شێخ رێبەری یا وان دكەت.
ب نۆێنەری یا شێخ حەسەن سێ پێشیمام هەینە پیشیمامێ بابێ شیخ و پیشیمامێ عەشیرەتا چێلكی یا شێخن شەرفەدین و پێشیمامێ مەرەگەهێ شێخێن شیخ حەسەنە
2- شەمسانی ئێزدی ئەمیر و پسێن وی نە: شێخ شەمس، شێخ فەخر، ناسردین، سجادین، شێخێ وەزیر نووونەریا وان دكر.
ب نوێنەری یا شیخ شەمس ل دەمێ جڤاتا روحانی یە و بابێ شێخ (ئیختیارێ مەرگەهێ) نووینەریا وان دكەت ب نوونەریا شیخ فەخر .
3- قاتانی: ئەڤ بنەماڵە دگەهتە دەروێش ئادەمێ قاتانی: شێخ مەحمەدێ باتنێ ، شیخادی و براێت وی نە . میرێ شیخا نوونەریا وان دكەت ب نۆێنەریا شیخادی .
بۆ زانین هەموو ئادانی مریدێن شێشمسن، هەموو قاتانی مریدێن ئادانی یانە.
ئەرێ پیر هەموو ژ هەڤ د زوجن ؟
پیر چینەكا كەڤنە وەكە پیرێ تەریقەتێ دهێتە ناسكرن، چینا پیر دناڤ خوە دا دبتە چل بنەمال، ژنخواستن ژ بنەمالا پیر هەسەن مەمان دگەل بنەمالێت دی یێن پیر نەیا رەوایە، هەژی گۆتنێ یە بەرێ پیرێن هەسەن مەمان ل پیرێن هەسنالكا نە دزەوجین ب بریارا جڤاتا روحانی ل 20/ 4/ 1968 ژن خوازی دناڤبەرا واندا بوو رەوا چونكی بەری چەند سەدەیا ژ هەڤ زەوجین پیرێن هەسەن مەمان نە مریدێن هەسنالكانە .
دبێژنە شێخ و پیرا مالێن ئادیا ( گولێت دارەكێنە) بەلێ زەواج دناڤبەرا هەردوو چینا نەیا رەوایە .
ئەرێ ئێزدی ژ ئاینی دی دزەوجن ؟
سەرەرایی كو ئێزدی ژ هەڤ نە زەوجن هەورەسا زەواجا وان دگەل ئاینین دی نەیا رەوایە، وەك سەبەقا قەولی خویا دكەت :
شێخ و پیر و مرید حەد و سەدە
هەرئێك ژ وان هەیە حەرفێت وان ب خەتە
زەواج دناڤ واندا حەرامە دیانەتێن دی ژی سەردە
ئەرێ ژن ئینان ل سەر مێرێ ئێزدی فەرزە؟
ژن ئینان ل جەم ئێزدیان لایەنەكی گرنگ یێ جڤاكی یە و دەرگەهێ هەڤژینیێ ڤەدكەت و نابت مێر ئی بتنێ بت (ژ بلی وان یێن دبنە شكەستی) داكو جڤاكەكێ گونجایی و رێك و پێك بێتە ئاڤاكرن و دوور ژ پەیوەند یێن نەرەوا وەك قەول خویا دكەت :
ئەز نەبینم مێرێ بتەنێ
كالێ بكە زنێ
مێرێ ل بن حوكمێ ژنێ
فرە ژنی ل جەم ئێزدیان :
فرە ژنی ل ناڤ ئێزدیان نینە، بەلێ هەكە ژن یا رازی بوو زەلامێ وێ ژنەكێ بینت ژ بەر هەر ئەگەرەكێ ( نساخی ، زارۆك نەبوون ، …. هتد) وی دەمی زەلام دكارت ژنەكا دی ژ خوەرا بخوازت؛ ژ قەولێ مەرسوما جەبێرە خویا دكەت:
فروارەك هاتیە ژ باتنی
فەرا بیە ئاشقێ ئێكە بتنێ
دا گونەه بار نەبی ل ڤێ دنێ
**
هەكە تە نینە دوندا و زروەتە
حەقێ تە هەیە یا دووێ بینی ب مەعریفەتە
دا ل شونا تە رابت خولقەتە
ژێێ شوكرنێ و ژن ئینانێ ل جەم ئێزدیان :
دئولا ئێزدیان دا هەكە كچ و كور ژیێ وان گەهشتە هەژدە سالی مافێ شوكرن و ژن ئینانێ وێ هەیی، ژ قەولێ مەرسوما جەبێرە خویا دكەت :
هەكە دوو دل بوونە یەكە
جایزە تو ب خوازی ژ باب و دەیكە
هەكە تە عەمر هەژدەیە
بۆ تە حەقە و ماركە
ژن رەڤاندن ل جەم ئێزدیان:
گەنجێ ئێزدی هینگی پەنایێ بۆ ڤی جۆرێ دبەت دەمێ هندەك ئاستەنگ دكەڤنە د رێكا هەڤژینیا ویدا دگەل كچا وی دڤێت هەڤژینیێ دگەل بكەت، چ سەمیانێ كچێ رازی نەبت یان ژ بەر نەختێ گران یان خواستنا زێرێ زێدە، بەلێ نهۆ ئەو تشت نەمایە هەما كچ و كور رازی بوون ئاریشە نامینت چونكی نەخت و زێر ئی ڤەبریە.
قەلەن( نەخت) ل جەم ئێزدیان :
(75)غرامێت زێرێ عەیار 21 یان بەهایێ وان دراڤ ، ئەڤە قەلەنە .
(12) غرامێت زێر یان بەهایێ وان دراڤ بۆ بابێ بووكێ .
(12)غرام بۆ جهێزێ بووكێ .
(10.000) دینارێ عراقی خالینی و هنجی وان مامینی .
(10.000) دینارێ عراقی بۆ قەحوێ و هنجی وان بۆ مختاری .
خەلكێ باشیك و بەحزانێ ژڤی نەختی ئیت ڤاڤارتینە، چنكو دناڤ خۆدا وان نەختێ یێ هیلایی هەردوو بنەمال یا بوكێ و زاڤایی مەسرەفێ ل داوەتێ دكەن بێ شەرت و ڤە بر .
شەرت و ڤەربرێن بەرێ :
بەرێ دەست كورتی و بەلنگازی بوو بەلێ هەر شەرت و ڤەبر هەبوون ئەوژی ئەڤا بوون:
سندۆقەكا دارینی دگۆتنێ كەنتۆرا بووكێ .
نڤین بەهرا دوو كەسان .
جلكێن زێدە بەهرا مرۆڤەكی .
لدیڤ شیانێن مالا زاڤایی زێر و قەلەن .
ژن بەردان ل جەم ئێزدیان:
ژن بەردان ل ناڤ ئێزدیان یا بێ ئەگەر نەیا رەوایە، چنكو زەواج ب دینی ڤە یا گرێدایە و برێ ئاخرەتێ وەكیلێ زەواجێە بووك و زاڤا بەراتێ سوند دخون سەر دەستێ برێ ئاخرەتێ و خوشكا ئاخرەتێ:
وەكی تە كچەك ژ خۆرا خواستی
ب شەهدەیا شێخێ جەلوەیێ تە گرتی ب دەستی
و بێ سووج تە بەردا، توو ب قانوونێ شكەستی
**
وەكی تە بێ سووج بەردا
فەتوایێ بدە و هەقە ل سەر تە
قانوون هەیە دێ ڤەگرت ل بەر تە
بەرات: نیشانەكا پیرۆزە ل جەم ئێزدیان، بەرات ژ ئاخا گەلیێ لالشێ دهێتە چێكرن.
قانوونا ژن بەردانێ ل ناڤ ئێزدیان نەیا نڤیسی یە، چنكو ئێزدیان نكاریە دیرۆكا ئۆلا خۆ بنڤیسن ژ بەر فرمانان، بەلێ ریه سپی و ئاقلدار یێت هەین ل ناڤ جڤاكێ ئێزدی رێز و تەرز و قانوونێت هەقی و نەهەقیێ وەكی كلتورێ خو ئاریشا چارەسەردكەن واتە ئێزدی ب ئاقلی ڤان جورە ئاریشا چارەسەردكەن دبێژن ئاقل راستترین قانوونە و دادگەهترین قازیە ، ((لە دوای جیابوونەوەش ئەگەر ژنێك ویستی شوو بكاتەوە پێویستە پێنج مانگ چاوەرێ بكات )) .
ژن بەردان ل ناڤ ئێزدیان ب دوو رەنگە هەیە:
رەنگێ ئێكێ : زەلام رادبت ژ دەست ژنا خو بەردەت، د ڤی حالەتیدا زەلام دێ ئێتە بێ بەهركرن ژ هەموو تشتا، ئەو مەهرا پاشئێخستی ژی بدەتە ژنا خۆ یا بەردای ئەگەر مەهرا پاشئێخستی هەبت .
رەنگێ دووێ : ئەوە كو ژن داخوازا بەردانێ ژ زەلامێ بكەت، د ڤی حالەتیدا وێ ماف د چو تشتێن خودا نامینت، هەتا زەلامی مافێ هەی داخوازا وێ مەهرێ ژێ بكەت ئەوا ل دەستپێكێ دایێ دەمێ بۆ خۆ ئینایی .
ژنكێن حرام ل جەم ئێزدیان :
چەند جۆرێن ژنا حەرامن ل سەر مرۆڤێ ئێزدی بخۆ بخوازن ئەڤەنە : دەیك، خالەت، مەت، خوشك، ژن مام، ژن خال، ژن بر، برازی و خوارزی ، سەبەقا قەولی خویا دكەت :
ژێك ڤەكرن حەلال و حەرامە
حەرامكرن ژنمام و ژنخالە
و مەت و خالەت ب مەرسوما خودێ تەعالە
***
یێت نێزیكن خال و مامە
ژنێت زاروكێت وان ئەوژی حەرامە
ئەڤ حەد وسەد هەقەكی تەمامە
**
دەیك و خوشك و ژنبرا و برازی
شوبهەتێ وان زاروك و خوارزی
مەرسومێ حەرامكریە ئەوانژی
بووك و زاڤا:
بووك پەیڤەكە سادەیە ژ دوو برگا پێكهاتیە (بوو + ك = بووك) واتا وێ ئەوە بوو ئێك ژ مالێ، زاڤا پەیڤەكە سادەیە ژ دوو برگا پێكهاتیە ( زا + ڤا = زاڤا ) واتە
زا ئانكو زێدەبوون و ڤا ئانكو زێدەبوو ئانكو ( زێدەبووڤە ) دێ بتە خودان زاروك و مال دێ زیدەبوون كەڤتە ژیانا هەردوویان دا.
ماڕەبرین :
پشتی خوازگینیا ئەو كور و كچا خواستی دێ قەستا مالا شێخێن شێخ حەسەن كەن و دێ شێخەكی ژ شێخێن حەسەن پرسیارێ دێ ژ وان كور و كچا كەت هوون ب ئێك رازی هەڤژینیێ دگەل هەڤ بكەن ئەگەر بەرسڤا كج و كورا یا ئەرینێ بوو واتە (بەلێ) دێ دوعایا مارەبرینێ ل سەر بێژت و ل دوماهیێ دێ بێژتێ پیرۆزی بت و پێكڤا پیروكال بن .
دوعایا مارە برینێ :
ئەڤ دوعایە سەر دەڤێ شێخ عەلو خلف بۆ من گوتی یە ب زمانێ عەرەبی من وەرگێرایا سەر زمانێ كوردی.
ب ناڤێ یەزدانێ من یێ مەزن و دلوڤان، پاكی بۆ وی خودایێ هەردوو جۆتێن نێر و مێ ئافراندین و رۆژ وشەڤ ، ئێزی ئەی ئافراندەرێ من، ب ناڤێ خودێ و ب خودێ سلاڤ ل سەر شیخادی و شێخ حەسەنێ خۆشتڤیێ خودێ رێكەكا تەمامە كچەكا ئازاد و بالقە ئانكو كچە ناڤێ وێ فلان كچا فلانییە (ل ڤێدەر دێ ناڤێ وێ و دەیكا وێ بێژت) بۆ فلانی كورێ فلانی (ل ڤێدەر دێ ناڤێ زاڤایی و دایكا وی بێژت) ب حەلالی ب حەلالی ب حەلالی ب بهایێ نەهـ مسقال و نیڤێن زێرێ سۆر، گەلی ئامادەبوویا هوون شاهد بن قەبوول كر و پێ رازی بوو هەزار جارا شیان و هێز نینن بیێ خودایێ بلند و مەزن.
رێ و رەسمێن ڤەگوهاستنا بووكێ ل جەم ئێزدیان :
ل دەمێ ڤەگوهاستنا بووكێ خزم و كەس و كارێن زاڤایی دێ كارێ خوكەن و دێ خو ئامادەكەن بۆ شەهیانێ (داوەتا دووایە لێ گرٍێ ل هەمووایە) كەیفا مالەكێ یا گوندی یا هەموویێ یە و بەرێ داوەت هەفت رۆژ بون دگەل بۆرینا دەمی دەمێ داوەتێ یێ كێم بووی نهۆ ماوێ چەند دەمژمێرا داوەت دئێتە كرن.
ل جەم ئێزدیان دەمێ بووكێ ژ مالبابێ ڤەدگوهێزن، خوشكا بووكێ یا ئاخرەتێ ل گەل ژنكەكا مرۆڤا زاڤایی دێ سێ جارا بووكێ راكەن ژ پێرڤە و روونینن ئەڤ راكرن و رونشتنە واتە ( بون ، ژین ، مرن ) .
لگۆر گۆتنا پیردیما ل دەمێ بووكێ ژ مالبابێ دەردئێخن برایێ بووكێ ل بەر چاڤێت زاڤایی سێ جارا شووتكا ئەو زنجیرا پشتا بووكێ دێ ڤەكەت و گرێدەت رامان ژێ ئەوە ب (ناڤ ، نیشان و بەخت) من دا تە .
دەمێ بووك دچتە مالا زافایی شریناهیا دناڤ جەركەكی دكەن و دڤێت بووك وی جەركی بەری بچتە دناڤ مالا زاڤای دا واتا دەریێ مەزن یێ مالێ بشكینت و شرینی بكەڤنە ئەردی، بەرێ هەفت جۆرێن شرینیا دكرنە د جەركی دا وەك مێویژ و هژیرو … هتد.
بۆ زانین هەكە بووك ئینانە مالەكێ د وێ مالێ دە ژنەكا چلكدار(چلا ژنكا بچووكی) هەبت ئانكو هەیڤێن ( بووكێ و ژنكێ) بناڤ ئێك بكەڤن، بەری بووكێ ژ مال بابێ ڤەگوهێزن (سەر سپی) دێ دلكەكی كەتە ستویێ بووكێ دا و هەفت رۆژا دێ ستویێ بووكێ دا مینت داكو بووك بچووكا ببت .
رامانا شكاندنا جەركێ بووكێ چیە ؟
ل گۆر گۆتنا پیر خەلات رامانا شكاندنا جەركێ بووكێ ئەوە واتە یا هیش كچا (بوكرە) چونكی دەما جەرك شكەست و جارەكا دی وەك بەرێ نازڤرتەڤە، هەكە بێ ژنەكێ ڤەگۆهێزن جەركی ناشكینن چونكی بەری هنگی وێ شكاندی واتە ژ كچینیێ یا دووماهیك هاتی .
خەملێت بووكا چینە ؟
ئێزدی دەمێ بوكێ ڤەدگوهێزن دڤێت یا ب كراسێ سپی بت و دخەملینن (خەملێت بووكا خێلی و سپیجار و خێلینە)، بەرێ ل شوونا خێلیێ جەمادانیەكا سۆر یان خێلیا سۆر ل سەر سەرێ بووكێ ددانان، نهۆ وێ جەمەدانیێ سەر وەك رستە ل سەر ملێت بووكێ دانێن دایك یان خوشكێن زاڤایی دێ (خێلیێ) دەنە سەرێ بووكێ.
بەرێ بووك ب جلكێت رەنگا و رەنگ بوو پتریا جاران رەنگێ جلكێت بووكێ سۆر بوون وی دەمی ل سەر خواستەكا بووكێ بوو.
جلكێن سپی یێت بووكێ د زڤرتە سەردەمێ شاژنا بریتانی شاژن (ڤیكتۆریا ) دەمێ هەڤژینی دگەل شازادە ئەلبیرت شازادێ ئەلمانیا كری ل داوەتا خۆ كراسێ سپی وەك ئێكەم بووك بوو بەرخوكر ئەڤ زانیاریە دووڤ ژێدەرێ مالپەرێ (XYZ PLUS) یە.
بەربووێن بووكێ چی نە؟
ڤەگۆهاستنا بووكێ ب دەنگی یە و ب كەیف و خۆشی و ب دەهۆل و زرنانیێ، بەرێ ب مەهینا دچۆنە بووكێ نهو ب ترۆمبیلا دچن بووكێ ژ مال بابێ دئینن، بەرێ بەربووا خوارن ل مالا بابێ بووكێ د خوارن ژ بەر هندێ كەسێن چۆینە بەربوویان كەڤچك دگەل خو دبرن .
بالگیێن بووكێ چیە ؟
وەكی هەموو بالگیێن دی یێت ئاسایی یێت نڤستنێ یە ل رۆژا بەربوویا (برایێ یان خوشكا) بووكێ ژ مالا زاڤایی ڤەشێرن بالگیا ددەنە مالا زاڤایی بەرامبەر كوژمەكی پارەیی وەك دیاری بۆ وی كەسێ ڤەشارتی، بووك دوو بالگیا دگەل خۆ دبەتە مالا زاڤایی و دێ وان بالگیا بەن دەنە زاڤای یان برا زاڤایان .
هەفتا بووكێ چییە؟
دەمێ ئێزدی بووكێ ژ مال بابێ ڤەگوهێزن و دبەنە مالا زاڤایی، ل سوبەیكا داوەتێ پەریا بووكێ دهێتە ڤەدان و هەفت رۆژان ڤەدایی دمینت و دڤێت خوشكا بووكێ یان برایێ زاڤایی یێ ئاخرەتێ ڤەدەت و رۆژا هەفتێ دێ پەریا بووكێ ڤەكەن، هەتا هەفت رۆژێن بووكێ دوماهیك نەئێن نابت بووك ژ مالا زاڤایی دەركەفت واتە بووك نەیا سەربەستە بۆ گەریانێ ژ دەرڤەیی مالا زاڤایی .
پەریا بوكێ چییە؟
پەردەكە یان قوماشەكی جوانە ب وەریسەكی ل دوماهیا خانی ژ هەردوو لایا گرێدەن بەتانیەكا جوان دێ پێڤە دالقینن، بووك ل ژێر ڤێ پەریێ دە چاڤەرێ زاڤایە، ئەڤ پەردا جهێ خۆشیا بووك و زاڤایە دبێژنا ڤێ ستارێ (پەردا بووكێ)، رۆژا هەفتێ دێ پەریا بووكێ ڤەكەن و دێ (دەهنووكێ بووكێ) كەلینن .
دەهنووكێت بووكێ چی نە ؟
دەهنووك پێكهاتینە وەك تێكەلەكی ژ (گەنمی ، جەهی ، نۆك و پاقلك ، ئاڤێ ، خوێ و روون) د ناڤ هەڤدا د كەلینن ل سبەیكا هەفتا بووكێ، رامانا دەهنووكێت بووكێ ئەوا داكو نانێ ئەڤێ بووكێ بكەفتە دڤێ مالێ دە .
رێ ڤەكرن چییە ؟
پشتی هەفتا بووكێ ب دووماهیك دهێت كەس و كارێن بووكێ دێ سەرەدانا مالا زاڤایی كەن و دێ خوارنێ دگەل خۆ بەن و دێ ڤێ خوارنێ مالا بوكێ و زاڤایی ب هەڤرا خۆن ب تایبەتی (خۆی) رامان وێ ئەوە ئەڤ هەردوو بنەمال نێزیكی ئێك بوون، ئانكو زاڤا دێ رێ بۆ خەسوا خۆ ڤەكەت و خەسوا زاڤایی دێ رێ بۆ كەچا خۆ (بووكێ ) ڤەكەت و بووك دێ رێ بۆ هەردوو مالباتا ڤەكەت و دێ بنە خزمێن ئێك .
ئەرێ ڤەگوهاستنا بووكێ ل هەموو دەمێن سالێ دروستە ل جەم ئێزدیان ؟
ل ناڤ ئێزدیان ل هەیڤا نیسانێ گونەهە داوەت بێنە كرن بەلێ خواستن چێدبیت چونكی میتۆلوجیا ئێزدیان دبیژت نیسان بخۆ بووكا سالێ یە و دبێژن نەكو بووكا سالێ روكمانا وێ بووكێ بكەت مرۆڤ خێرێ ژێ نەبینت بچوكا نەبت، هەرەسا ناچێبت بكەڤتە شەڤا چارشەمبوویێ و ناچێبت ئەوێ شەڤێ بچتە دەف هەڤژینا خۆ چونكی چارشەمبوو رۆژەكا پیرۆزە ل جەم ئێزدیان، وەك سەبەقا قەولێ چارشەمبوویێ خویا دكەت :
دبێژما وە گەلی سونەتێ
ل شەڤا چارشەمبوویێ نەفسێ نەبەنە شەهوەتێ
ژبەر خاترا ئاخرەتێ
شێوازێ داوەتێ ل جەم ئێزدیان :
هەر ژ كەڤندا و هەتا نهۆ داوەتێن ئێزدیان د رەشبەلەكن، رەشبەلەك واتە ((نێر و مێ پێكەوە شان بەشانی یەك هەلدەپەرن و جلوبەرگە رەنگا و رەنگە، كانیاوە دیمەنێكێ سەرنجراكێش درووست دەكەن و لەم جۆرە هەلپەركیێدا جەستە دەگاتە تەواوی ئازادی و حالەتی ئیرۆتیكیی خۆی)) ، بەهرا پتر ل داوەتان دیلانا گولشێنی ، سێپێیی ( سێ پێچكی)، ملانێ ، میرانی ، پشت و بەرێ، خزێم، شێخانی …هتد .
ئەنجام :
سەرەرایی كو ژن بەردان نەیا رەوایا بەلێ ل ناڤ جڤاكێ ئێزدی دا بەلێ وە هەیی .
ئێزدی ل سەر باوەریا خو یێت ماین هەتا نهو هەموو ژ هەڤ نا زەوجن .
شێوازێ داوەتێت بەرێ و نهۆ ژێك جیاوازە و گهۆرین تێدا هاتینە كرن.
لیستا ژێدەران:
خدرێ سلێمان. گوندیاتی . ( 1985 ) .
تارق شوكری خەمۆ . ژمارە ( 3ـ 7ـ40 ) د میتولۆجیا ئێزدیان دە ( 2007 )
كۆڤان خانكی، هزر و فەلسەفە د ئەدبیاتا دینێ ئێزدیان دا و كارتێكرنا وێ لسەر هۆزانا كەڤن و نوی یا كوردی – چاپخانا هاوار – دهوك ( 2016).
دانەر حاجی عالو . ئیزید یێ هیڤی وەرگێرانەكە ب سەر ڤەكریە ژ چاپا دووێ یا كتابا (المنتڤر) الجز‌و الاول – الحقیقە(2020).
نزیر سەرگەلی – ئێزدیاتی ل بەر رۆناهیا قەول و سەبەقا (2021)
حەسۆ هورمی- ئێزدیاتی د ( 100) پرسیاران دا (2008)
شێخ فەخرێ ئادیان – بەرهەڤكرن مالا ئێزدیان – ئۆلدنبۆرگ ، ڤەگوهاستن : صالح جاسم ( 2011 )
چەند تێكستێن پیرۆز یێن ئولا ئێزدیان- بەرگێ دووێ – چاپخانا : هاوار /دهوك(2013)
د. ئازاد سعید سمو – ئێزدیاتی ب رێكا دەقێن وێ یێن پیرۆز بناسە . (2011)
تۆسنێ رەشید، ئێزدیاتی ئۆلەكە هێ ژی نە ناسكری چاپا سییێ ( 2012)
د. هێمن باقر – جەستە و ئاین لە كۆمەلگەی كوردیدا ( جەستە لە ئاینی ئێزدی و كاكەیدا ) – چاپخانا هاوار – دهوك (2022) ل 113- 235
پیر خەلات ئەلیاس . گوڤارە لالش ژمارە 47(2022) .
چاڤ پێكەفتن :
چاڤ پێكەفتنەك دگەل شێخ عالۆ خلف قەولبێژ ل مالا وی ل گوندێ شاریا ل رۆژا 16/ 7 / 2024
چاڤ پێكەفتنەك دگەل پیر دیما شارەزا د ئۆلا ئێزدیان دا ب تێلەفونێ ل رۆژا 20 / 7/ 2024.
چاڤ پێكەفتنەك دگەل پیر خەلات ئەلیاس نڤیسەر د ئۆلا ئێزدیان دا ب تێلەفونێ ل رۆژا 10/8/ 2024
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
